کد مطلب:211276 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:116
امام صادق از نظر مورخین
مورخین اسلام عموما با اختلاف عقاید و افكار خود همه متفق و متحدند كه ائمه اهل بیت رسالت برگزیده ترین مردم از جهت صفا و وفاء علم و تقوی و فضیلت و سیادت بوده اند.
هر كس تاریخ نوشته اعتراف كرده كه در زندگانی آنها لغزش و عثرت و زلت و اختلاف آراء و تضاد عقیده و فكری وجود نداشته است و ما اكنون نظریه چند نفر مورخ دیگر را هم در این زمینه به نظر می رسانیم - ببینیم امام صادق علیه السلام را چگونه شناخته و تعریف و توصیف كرده اند.
ذهبی در میزان الذهب گوید: جعفر بن محمد بن علی بن الحسین الهاشمی ابوعبدالله احد الائمه الاعلام صادق كبیر الشأن.
امام جعفرصادق علیه السلام هاشمی از مشهورترین ائمه علم و دین است.
نووی در تهذیب الاسماء و اللغات گوید: پس از ذكر نام كسانی كه از او روایت كرده اند می نویسد: و آخرون و اتفقوا علی امامته و جلالته و سیادته.
همه متفق هستند كه امام صادق علیه السلام در امامت و جلالت و سیادت بر همه برتری داشته است.
شبلنجی در نور الابصار می گوید: مناقب امام صادق علیه السلام به قدری است كه كه حد و حساب نمی توان نگاه داشت و ادراكات در فهم آن قاصر است.
ابن قتیبه در ادب الكاتب گوید: كتاب الجفر كتبه الامام جعفرالصادق بن
[ صفحه 71]
محمدالباقر فیه كل ما یحتاجون الی علمه الی یوم القیامه و الی هذا الجفر اشار ابوالعلاء المعری.
لقد عجبوا لال البیت لما
اتاهم علمهم فی جلد جفر
فمرآة المنجم و هی صغری
تریه كل عامرة وقفر
كتاب جفری كه امام صادق علیه السلام نوشته تمام علوم مورد احتیاج آن در آن بوده و بدان جفر علم ماكان و مایكون و ما هو كائن الی یوم القیمة در آن بوده كه ابوالعلاء معری بدان اشارت نموده و گوید شگفت آور است كه اهل بیت عترت علوم خود را در جفر حفظ كرده و جفر آئینه سر تا پا نمای هیئت عالم كبیر است كه هر چیزی از علم و دانش و سرنوشت در آن هویدا است.
محمدالصبان در كتاب اسعاف الراغبین گوید و اما جعفرالصادق فكان اماما نبیلا و كان مجاب الدعوة اذا سأل الله شیئا لا یتم قوله الا و هو بین یدیه.
امام جعفرصادق امامی برازنده و مجاب الدعوه بود كه هر چه از خدا می خواست هنوز سخنش تمام نشده بود كه حاجتش برآورده می شد.
شعرانی در لواقح الانوار گوید: و كان سلام الله علیه اذا احتاج الی شی ء قال یا رباه انا احتاج الی كذا فما استتم دعاؤه الا و ذلك الشی ء بجنبه موضوع.
هرگاه كه امام صادق علیه السلام نیازی پیدا می كرد می گفت پروردگارا من محتاج به فلان چیز هستم هنوز دعایش تمام نشده بود كه مطلوبش در كنارش حاضر می شد.
محمد بن طلحه در مطالب السئول گوید: امام صادق علیه السلام از بزرگان اهل بیت و سادات بزرگوار بود كه دارای همه علوم و عبادات و اوراد و اذكار بود در زهد و تلاوت تتبع در معانی قرآن استخراج جواهر علم از دریای بیكران علوم قرآن شمی قوی داشت و اوقاتش به زهد و عبادت نشر علم و افاضات احكام تقسیم می شد به طوری كه افهام مردم از آن به حیرت افتاده بود.
ابن حجر در صواعق گوید: مردم علوم خود را از او گرفتند و در اطراف عالم صیت شهرت علمی او را پراكنده ساختند.
شیخ عبدالرحمن سلمی در طبقات المشایخ الصوفیه گوید: امام جعفرصادق علیه السلام بر تمام اقران و امثالش برتری دارد او دارای شم علمی و غریزه زهد و پارسائی تمام بود - او فیلسوفی كامل و حكیمی عامل بود.
[ صفحه 72]
هیاج بن بسطام گوید: و كان جعفر بن محمد یطعم حتی لا یبقی لعیاله شی ء.
به قدری او بذال و بخشنده بود كه هر چه داشت انفاق می كرد به طوری كه برای عیالش چیزی باقی نمی ماند.
ابن صباغ مالكی در فصول المهمه می نویسد: امام صادق علیه السلام از جهت علم و فضیلت بر همه تقدم و تبرز داشت در جلالت قدر و نبالت شأن صیت دانش و پرهیزكاریش به وسیله شاگردان بسیاری كه داشت به اطراف عالم پراكنده شد در شرق و غرب او را به مجد و عظمت علمی و اخلاقی می شناسند.
ابن شهرآشوب در كتاب مناقب از مالك بن انس نقل كرده كه گفته است:
«ما رأت عین و لا سمعت اذن و لا خطر علی قلب بشر افضل من جعفرالصادق فضلا و علما و عبادة و ورعا»
هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده كه بشری افضل از جعفر بن محمد الصادق در علم و فضیلت و عبادت و تقوی به وجود آمده باشد.
حسن بن زیاد: از مسند ابی حنیفه نقل كرده كه او گفت از ابوحنیفه شنیدم كه از او پرسیدند افقه مردم كیست؟ جواب داد من فقیه تر از جعفر بن محمد ندیدم.
ابوحنیفه گوید منصور در احضار من فرستاد گفت جعفر بن محمد دارد فتوی می دهد تو چهل مسئله مشكل از او سؤال كن شاید در بماند - من چهل مسئله مشكل نوشتم دادم برد خدمت ابوعبدالله یك یك مسائل را با نظریه های مختلف مفتیان عراق و حجاز و شام بیان كرد آنگاه فرمود من چنین فتوی می دهم آنگاه ابوحنیفه می گوید آیا به چنین كسی كه به تمام آراء و افكار و عقاید فقهی مردم تسلط دارد و بهتر و روشن تر از همه فتوی می دهد نباید تسلیم او شد او اعلم بشر به اختلاف افكار و عقاید بود؟!
و به همین جهت منصور از ترس تزلزل مقام خلافت خود می گفت اعلمیت او برای من مانند استخوانی است كه در حلق من فرورفته باشد.
ابن مقفع گوید: «هذا الخلق و اوما بیده الی موضع الطواف ما منهم احد اوجب له بالانسانیة الا ذلك الشیخ الجالس «یعنی الصادق»
از این خلق انبوهی كه در اطراف خانه خدا طواف می كنند هیچ یك به انسانیت مانند
[ صفحه 73]
این شیخی كه نشسته است نیست و اشاره كرد به امام صادق علیه السلام كه در كنار مسجدالحرام نشسته بود به افاضات علمی اشتغال داشت.
هر كس تاریخ نوشته اعتراف كرده كه در زندگانی آنها لغزش و عثرت و زلت و اختلاف آراء و تضاد عقیده و فكری وجود نداشته است و ما اكنون نظریه چند نفر مورخ دیگر را هم در این زمینه به نظر می رسانیم - ببینیم امام صادق علیه السلام را چگونه شناخته و تعریف و توصیف كرده اند.
ذهبی در میزان الذهب گوید: جعفر بن محمد بن علی بن الحسین الهاشمی ابوعبدالله احد الائمه الاعلام صادق كبیر الشأن.
امام جعفرصادق علیه السلام هاشمی از مشهورترین ائمه علم و دین است.
نووی در تهذیب الاسماء و اللغات گوید: پس از ذكر نام كسانی كه از او روایت كرده اند می نویسد: و آخرون و اتفقوا علی امامته و جلالته و سیادته.
همه متفق هستند كه امام صادق علیه السلام در امامت و جلالت و سیادت بر همه برتری داشته است.
شبلنجی در نور الابصار می گوید: مناقب امام صادق علیه السلام به قدری است كه كه حد و حساب نمی توان نگاه داشت و ادراكات در فهم آن قاصر است.
ابن قتیبه در ادب الكاتب گوید: كتاب الجفر كتبه الامام جعفرالصادق بن
[ صفحه 71]
محمدالباقر فیه كل ما یحتاجون الی علمه الی یوم القیامه و الی هذا الجفر اشار ابوالعلاء المعری.
لقد عجبوا لال البیت لما
اتاهم علمهم فی جلد جفر
فمرآة المنجم و هی صغری
تریه كل عامرة وقفر
كتاب جفری كه امام صادق علیه السلام نوشته تمام علوم مورد احتیاج آن در آن بوده و بدان جفر علم ماكان و مایكون و ما هو كائن الی یوم القیمة در آن بوده كه ابوالعلاء معری بدان اشارت نموده و گوید شگفت آور است كه اهل بیت عترت علوم خود را در جفر حفظ كرده و جفر آئینه سر تا پا نمای هیئت عالم كبیر است كه هر چیزی از علم و دانش و سرنوشت در آن هویدا است.
محمدالصبان در كتاب اسعاف الراغبین گوید و اما جعفرالصادق فكان اماما نبیلا و كان مجاب الدعوة اذا سأل الله شیئا لا یتم قوله الا و هو بین یدیه.
امام جعفرصادق امامی برازنده و مجاب الدعوه بود كه هر چه از خدا می خواست هنوز سخنش تمام نشده بود كه حاجتش برآورده می شد.
شعرانی در لواقح الانوار گوید: و كان سلام الله علیه اذا احتاج الی شی ء قال یا رباه انا احتاج الی كذا فما استتم دعاؤه الا و ذلك الشی ء بجنبه موضوع.
هرگاه كه امام صادق علیه السلام نیازی پیدا می كرد می گفت پروردگارا من محتاج به فلان چیز هستم هنوز دعایش تمام نشده بود كه مطلوبش در كنارش حاضر می شد.
محمد بن طلحه در مطالب السئول گوید: امام صادق علیه السلام از بزرگان اهل بیت و سادات بزرگوار بود كه دارای همه علوم و عبادات و اوراد و اذكار بود در زهد و تلاوت تتبع در معانی قرآن استخراج جواهر علم از دریای بیكران علوم قرآن شمی قوی داشت و اوقاتش به زهد و عبادت نشر علم و افاضات احكام تقسیم می شد به طوری كه افهام مردم از آن به حیرت افتاده بود.
ابن حجر در صواعق گوید: مردم علوم خود را از او گرفتند و در اطراف عالم صیت شهرت علمی او را پراكنده ساختند.
شیخ عبدالرحمن سلمی در طبقات المشایخ الصوفیه گوید: امام جعفرصادق علیه السلام بر تمام اقران و امثالش برتری دارد او دارای شم علمی و غریزه زهد و پارسائی تمام بود - او فیلسوفی كامل و حكیمی عامل بود.
[ صفحه 72]
هیاج بن بسطام گوید: و كان جعفر بن محمد یطعم حتی لا یبقی لعیاله شی ء.
به قدری او بذال و بخشنده بود كه هر چه داشت انفاق می كرد به طوری كه برای عیالش چیزی باقی نمی ماند.
ابن صباغ مالكی در فصول المهمه می نویسد: امام صادق علیه السلام از جهت علم و فضیلت بر همه تقدم و تبرز داشت در جلالت قدر و نبالت شأن صیت دانش و پرهیزكاریش به وسیله شاگردان بسیاری كه داشت به اطراف عالم پراكنده شد در شرق و غرب او را به مجد و عظمت علمی و اخلاقی می شناسند.
ابن شهرآشوب در كتاب مناقب از مالك بن انس نقل كرده كه گفته است:
«ما رأت عین و لا سمعت اذن و لا خطر علی قلب بشر افضل من جعفرالصادق فضلا و علما و عبادة و ورعا»
هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده كه بشری افضل از جعفر بن محمد الصادق در علم و فضیلت و عبادت و تقوی به وجود آمده باشد.
حسن بن زیاد: از مسند ابی حنیفه نقل كرده كه او گفت از ابوحنیفه شنیدم كه از او پرسیدند افقه مردم كیست؟ جواب داد من فقیه تر از جعفر بن محمد ندیدم.
ابوحنیفه گوید منصور در احضار من فرستاد گفت جعفر بن محمد دارد فتوی می دهد تو چهل مسئله مشكل از او سؤال كن شاید در بماند - من چهل مسئله مشكل نوشتم دادم برد خدمت ابوعبدالله یك یك مسائل را با نظریه های مختلف مفتیان عراق و حجاز و شام بیان كرد آنگاه فرمود من چنین فتوی می دهم آنگاه ابوحنیفه می گوید آیا به چنین كسی كه به تمام آراء و افكار و عقاید فقهی مردم تسلط دارد و بهتر و روشن تر از همه فتوی می دهد نباید تسلیم او شد او اعلم بشر به اختلاف افكار و عقاید بود؟!
و به همین جهت منصور از ترس تزلزل مقام خلافت خود می گفت اعلمیت او برای من مانند استخوانی است كه در حلق من فرورفته باشد.
ابن مقفع گوید: «هذا الخلق و اوما بیده الی موضع الطواف ما منهم احد اوجب له بالانسانیة الا ذلك الشیخ الجالس «یعنی الصادق»
از این خلق انبوهی كه در اطراف خانه خدا طواف می كنند هیچ یك به انسانیت مانند
[ صفحه 73]
این شیخی كه نشسته است نیست و اشاره كرد به امام صادق علیه السلام كه در كنار مسجدالحرام نشسته بود به افاضات علمی اشتغال داشت.